Dallimet midis Kalvinizmit dhe Besimit të Reformuar (Dhe Dy Ftesa)

Përpiluar nga Bestar Flamuraj

Në ditët e sotme, shumë besimtarë po ndjejnë gjithnjë e më shumë një etje të madhe për thellësi biblike dhe për një kuptim më të qartë të Ungjillit. Kjo i ka shtyrë shumë prej tyre të afrohen me të vërtetat madhështore dhe të qendërzuara te Perëndia, që shpesh njihen si “Doktrinat e Hirit” – të përmbledhura në pesë pikat e Kalvinizmit. Ky kthim tek një soteriologji biblike (soteriologjia është doktrina e shpëtimit) është një zhvillim i gëzueshëm. Por ka diçka që shpesh harrohet ose nuk sqarohet siç duhet: vetëm fakti që një person përqafon soteriologjinë kalviniste, nuk do të thotë se ai është automatikisht “i reformuar”.

Shumë baptistë e quajnë veten kalvinistë – dhe me të drejtë, nëse besojnë në pesë pikat e Kalvinizmit – por kjo nuk do të thotë se ata janë të reformuar në kuptimin e plotë të fjalës. Besimi i Reformuar, siç është kuptuar historikisht, është shumë më i gjerë dhe më i thellë sesa vetëm doktrina e shpëtimit. Këto dallime midis të dyjave nuk janë thjesht çështje termash apo etiketime. Ato ndikojnë drejtpërdrejt në mënyrën se si e kuptojmë kishën, sakramentet, jetën e krishterë dhe gjithë planin e madh të Perëndisë për shpëtimin.

Baptistët Kalvinistë

Baptistët kalvinistë zakonisht besojnë në të ashtuquajturat pesë pika: prishjen totale të njeriut, zgjedhjen e pakushtëzuar, shlyerjen e kufizuar, hirin e parezistueshëm dhe qëndrueshmërinë e shenjtorëve. Këto doktrina janë të fuqishme, sepse tregojnë se shpëtimi është plotësisht vepër e Perëndisë, nga fillimi deri në fund, dhe jo diçka që njeriu e fiton vetë. Dhe për këtë, duhet të falënderojmë Perëndinë.

Në historinë e kishës, kemi shembuj të shumtë të baptistëve kalvinistë si Charles Spurgeon, John Gill dhe John MacArthur – burra që e kanë shpallur lavdinë e Perëndisë në shpëtim me pasion dhe besnikëri. Por kur flasim për teologjinë e Reformuar, ajo nuk ndalet vetëm tek soteriologjia. Ajo prek shumë më tepër: mënyrën si e shohim Kishën, si kuptojmë besëlidhjet, si i përjetojmë sakramentet, dhe si jetojmë përpara Perëndisë si një popull i shenjtë.

Shumë nga këta vëllezër nuk përqafojnë teologjinë e besëlidhjes, nuk praktikojnë pagëzimin e foshnjave dhe nuk e bazojnë besimin e tyre në Rrëfimet e Reformacionit, si Rrëfimi i Uestminsterit apo Tre Format e Unitetit (Katekizmi i HajdelBergut, Rrëfimi Belg i Besimit dhe Kanunet e Dortit). Ata zakonisht ndjekin Rrëfimin Baptist të Londrës të vitit 1689 – që është i ndikuar nga Kalvinizmi, por është larg nga korniza më e gjerë dhe më e thellë e teologjisë së reformuar.

Çfarë do të thotë të jesh vërtet i Reformuar?

Të jesh i reformuar nuk do të thotë thjesht të besosh në paracaktim dhe pesë pikat e kalvinizmit. Ky është vetëm fillimi. Ajo do të thotë të përqafosh një mënyrë të tërësishme të gjitha aspektet e besimit të reformuar. Ja disa prej shtyllave të rëndësishme të Teologjisë së Reformuar:

Teologjia e Besëlidhjes –  Një nga shtyllat kryesore të Besimit të Reformuar është teologjia e besëlidhjes. Besëlidhjet në Shkrim ishin marrëveshje të shenjta të Perëndisë me njerëzit. Ato ishin akte sovrane të hirit dhe mëshirës së Tij. Ato përfaqësojnë mënyrën se si Perëndia ka zgjedhur të lidhet me krijesat e Tij, duke u shpallur atyre premtimet, qëllimet dhe kërkesat e Tij. Çdo besëlidhje në histori – nga ajo me Adamin, Noen, Abrahamin, Moisiun, Davidin e deri te besëlidhja e re në Krishtin – shfaq qartë se Perëndia është Ai që ndërmerr nismën, Ai që mban premtimin, dhe Ai që formon një marrëdhënie të veçantë me popullin e Tij. Këto besëlidhje nuk janë të ndara nga njëra-tjetra, por ndërtojnë mbi njëra-tjetrën, duke zbuluar gjithnjë e më shumë planin e shpengimit që gjen përmbushjen e plotë në Krishtin. Besëlidhja e Hirit, e shpallur për herë të parë në Eden pas rënies (premtimi për farën e gruas), u bë më e qartë në premtimet që iu dhanë Abrahamit, u administrua përmes ligjit të Moisiut, u përforcua përmes mbretërisë së Davidit, dhe më në fund u përmbush përmes jetës, vdekjes dhe ringjalljes së Jezus Krishtit. Në këtë mënyrë, historia e shkrimeve nuk është një seri ngjarjesh të shkëputura, por një histori e vetme, e udhëhequr nga një Perëndi besnik që lidh dhe përmbush premtimet e Tij përmes besëlidhjeve të Tij.

Kjo teologji bashkon në mënyrë të bukur dhe të qëndrueshme të gjithë rrëfimin e Shkrimit dhe na e paraqet atë si një histori të vetme të lidhur, nga Zanafilla deri te Zbulesa. Përmes besëlidhjeve ne shohim se si Perëndia ka vepruar në çdo epokë të historisë për të ndërtuar dhe shpëtuar popullin e Tij. Gjurmë të kësaj teologjie të unitetit të historisë së shpëtimit, i gjejmë edhe në Kishën e Hershme. Ireneu i Lionit, një nga apologjetët më të hershëm të krishterimit, fliste për mënyrën se si Perëndia ka vepruar në histori dhe theksonte se e gjithë historia e shpëtimit, nga Adami deri te Krishti, është një proces i pandërprerë shpalljeje dhe realizimi të planit të Perëndisë për shpëtimin e popullit të Tij. Për Agustinin, Dhiata e Re ishte e fshehur në Dhiatën e Vjetër, dhe Dhiata e Vjetër zbulohet plotësisht në Dhiatën e Re. Ai fliste për një lidhje të thellë dhe të pandërprerë mes mënyrës se si Perëndia shpëtonte njerëzit nën Dhiatën e Vjetër dhe mënyrës si e bën këtë në Dhiatën e Re, duke theksuar se hiri dhe besimi kanë qenë gjithmonë themelet e shpëtimit, para dhe pas ardhjes së Krishtit.

Ky vizion i unifikuar i Shkrimit, i ndërtuar mbi besëlidhjet hyjnore, u rikthye fuqishëm në kohën e Reformacionit nga figura si Zhan Kalvini. Reformatorët e panë historinë e shpëtimit jo si një seri të çrregullt ngjarjesh, por si një vijimësi të qëndrueshme të veprimit të hirit të Perëndisë, që rrjedh nga premtimet e Tij besëlidhore dhe që përmbushet në Krishtin. Për Kalvinin, Bibla nuk është një grumbull faktesh ose ngjarjesh, por një tregim i vetëm i marrëdhënies besëlidhore midis Perëndisë dhe popullit të Tij. Në këtë dritë, Ligji, Profetët, Psalmet dhe Ungjijtë flasin në harmoni – si një zë i vetëm, zëri i Besëlidhjes së Hirit – që arrin kulmin dhe përmbushjen e vet në personin dhe veprën e Jezus Krishtit.

—

Mjetet e Hirit – Besimi i Reformuar ka një pikëpamje të lartë për mjetet e Hirit dhe Sakramentet. ​Fjala e shpallur, Pagëzimi dhe Darka e Zotit nuk janë thjesht simbole. Ato janë mjete që Perëndia ka caktuar për të ushqyer dhe forcuar popullin e Tij. Përmes tyre, Ai jep hir real dhe të prekshëm.

Në Kishën e Hershme, sakramentet ishin të kuptuara si mjete të shenjta të hirit, të caktuara nga Perëndia për të ushqyer dhe forcuar besimtarët. Etërit e Kishës si Ignaci i Antiokisë, Justin Martiri, Hipoliti i Romës, Cipriani i Kartagjenës, Ambrozi i Milanos dhe Agustini i Hipos, të gjithë theksonin se sakramentet janë më shumë se thjesht simbole. Ata folën për to si “mistere të shenjta” që ushqejnë dhe forcojnë besimtarin. Mjete të vërteta të hirit që na lidhin me Krishtin dhe me njëri-tjetrin në një bashkësi të shenjtë. 

Me kalimin e kohës, Kisha Katolike shtoi sakramente të tjera duke i çuar në shtatë dhe e ndërlikoi shumë mënyrën se si ato kuptoheshin. Sakramentet u trajtuan si veprime që vepronin automatikisht, pa marrë parasysh besimin e personit që i merrte (kjo quhet ex opere operato). Përveç kësaj, doktrina e transubstanciacionit, ideja që buka dhe vera kthehen realisht në trupin dhe gjakun fizik të Krishtit, i largoi njerëzit nga kuptimi shpirtëror i Darkës së Zotit, siç ishte në Kishën e Hershme.

Zhan Kalvin, duke qëndruar në vazhdën e etërve të hershëm, kërkoi të çlirojë sakramentet nga keqkuptimet mesjetare, pa i zhveshur ato nga forca e tyre shpirtërore. Kalvini mohoi praninë fizike të Krishtit në bukë dhe verë, por theksoi praninë e vërtetë shpirtërore. Ai i përkufizoi sakramentet si: “Një shenjë e jashtme me anë të së cilës Zoti vulos në ndërgjegjen tonë premtimet e mirëdashjes së Tij ndaj nesh, për të mbështetur dobësinë e besimit tonë.” Për Kalvinin, sakramentet janë të efektshme jo për shkak të fuqisë së vetë elementeve, por për shkak të veprimit të Frymës së Shenjtë në zemrën e atij që beson. Ato nuk janë thjesht simbole, por janë mjete që Perëndia ka zgjedhur për të ndërtuar dhe forcuar marrëdhënien tonë me Krishtin. Përmes besimit, besimtari ushqehet realisht me Krishtin, jo me mishin fizik, por me realitetin e Tij shpirtëror, me gjithë hirin që buron nga Ai.

—

Pagëzimi i foshnjave – Praktika e pagëzimit të fëmijëve të besimtarëve është e rrënjosur thellë në besëlidhje. Nga Zanafilla deri në Zbulesë, Perëndia vepron me popullin e Tij përmes besëlidhjeve – marrëveshje të shenjta që përmbajnë premtime dhe përgjegjësi. Në Dhiatën e Vjetër, besëlidhja e Perëndisë me Abrahamin përfshinte jo vetëm atë, por edhe fëmijët e tij. Shenja e kësaj besëlidhjeje ishte rrethprerja, e cila u aplikohej fëmijëve meshkuj që në ditën e tetë (Zanafilla 17:7–12). Kur kalojmë në Dhiatën e Re, nuk shohim që ky parim ndryshon. Pjetri shpall në Veprat 2:39: “Sepse ky premtim është për ju dhe për bijtë tuaj.” Shenja e besëlidhjes tani nuk është më rrethprerja, por pagëzimi (Kolosianëve 2:11–12). Dhe, si më parë, kjo shenjë jepet për gjithë shtëpinë (shih Veprat 16:15, 16:33; 1 Korintasve 1:16). Askund në Dhiatën e Re nuk urdhërohet përjashtimi i fëmijëve nga marrja e kësaj shenje. 

Kisha e Hershme e praktikonte pagëzimin e fëmijëve si një zbatim besnik i mësimeve biblike. Etër të Kishës si Origjeni (shek. III) flasin për pagëzimin e fëmijëve si një zakon “i trashëguar nga apostujt”. Cipriani, një peshkop i asaj kohe, argumentonte që edhe foshnjat e sapolindura duhet të pagëzoheshin, jo sepse kjo i shpëton automatikisht, por sepse janë mëkatarë dhe kanë nevojë për hirin e Perëndisë. Në Kishën e Hershme nuk kishte kundërshtim serioz ndaj pagëzimit të foshnjave. Debatet ishin rreth kur duhej bërë, menjëherë apo pas disa ditësh, por jo nëse duhej bërë. Kjo tregon sa e përhapur dhe e pranuar ishte kjo praktikë.

Gjatë Reformimit Protestant, reformatorët nuk e hodhën poshtë pagëzimin e foshnjave. Përkundrazi, ata e kthyen atë në kuptimin e tij biblik. Kisha Katolike e kishte shtrembëruar kuptimin e pagëzimit, duke e kthyer në një ritual mekanik që pretendohej se shpëtonte pa besim. Reformatorët e rikthyen pagëzimin si shenjë të besëlidhjes, si një premtim hyjnor që i drejtohet fëmijëve të besimtarëve. Ajo nuk nënkupton shpëtim automatik, por është një shenjë e premtimit të Perëndisë, që na thërret t’i rrisim fëmijët me besim, në frikën dhe dashurinë e Zotit, duke u mbështetur jo në emocionet tona, por në premtimet e palëkundura të Tij.

—

Konfesionalizmi – Të jesh i reformuar do të thotë të jesh i rrënjosur në rrëfime të përbashkëta historike të besimit – dokumente që përmbledhin me kujdes doktrinat themelore të Shkrimit dhe i shpallin ato qartë për Kishën dhe botën. Këto rrëfime nuk janë thjesht deklarata njerëzore, por përpjekje të përbashkëta të Kishës për të artikuluar në mënyrë të renditur besimin biblik, për të ruajtur unitetin doktrinar, për të mbrojtur të vërtetën nga devijimet dhe për të udhëzuar besimtarët në njohjen dhe zbatimin e së vërtetës në jetën e përditshme.Kjo praktikë ka rrënjë të thella në Kishën e Hershme. Që në shekujt e parë, Kisha përballej me herezi dhe keqinterpretime të Shkrimeve. Për këtë arsye, udhëheqësit e saj formulonin rrëfime besimi që shërbenin si përmbledhje të mësimeve apostolike dhe si mburojë kundër devijimeve. Rrëfime si Besorja Apostolike dhe ajo e Nikesë janë shembuj klasikë të kësaj përpjekjeje. Ato nuk zëvendësonin Shkrimin, por e shprehën në mënyrë të qartë atë që besonte dhe mësonte Kisha.

Kishat e Reformuara, duke qëndruar në këtë trashëgimi të lashtë, vazhduan të hartonin rrëfime të ngjashme në kohën e Reformacionit. Ato janë: Rrëfimi i Uestminsterit, Rrëfimi Belg i Besimit, Katekizmi i Heidelbergut dhe Kanunet e Dortit. Këto rrëfime u shkruan për të mbrojtur ungjillin e pastër dhe për të ndihmuar popullin e Perëndisë ta kuptojë besimin në mënyrë të renditur, të saktë dhe të përbashkët.

—

Adhurimi i Rregulluar nga Shkrimi (Parimi Rregullues i Adhurimit – PRA) – Parimi udhëheqës i adhurimit në kishat e reformuara është ajo që quhet parimi rregullues i adhurimit (PRA). Ne duhet t’i ofrojmë Perëndisë vetëm atë adhurim që Ai vetë ka caktuar dhe urdhëruar në Fjalën e Tij – asgjë më shumë, asgjë më pak. Kjo nuk është thjesht një çështje stili, por një akt bindjeje dhe respekti ndaj sovranitetit të Perëndisë.

Sipas këtij parimi, ne nuk kemi të drejtë të shtojmë elemente në adhurim vetëm sepse na duken të bukura, prekëse apo tërheqëse. Adhurimi nuk është vendi për të shprehur kreativitetin apo për të ndjekur ndjesitë personale. Ai është një takim i shenjtë me Perëndinë, i rregulluar nga Ai. Prandaj, çdo pjesë e adhurimit – qoftë këndimi, lutja, predikimi, sakramentet apo leximi i Shkrimit – duhet të mbështetet qartë në urdhërimet e Biblës.

Ky parim mbron kishën nga shpikjet njerëzore, nga emocionet e pakontrolluara, dhe nga tendenca për ta kthyer adhurimin në një shfaqje argëtuese, siç ndodh shpesh në shumë kisha moderne. Në vend të kësaj, ai e ruan thjeshtësinë, qendërzimin në Krishtin dhe thellësinë shpirtërore që buron nga bindja ndaj Fjalës së Perëndisë.

—

Këndimi Ekskluziv i Psalmeve – Kjo praktikë mbështetet në mësimet e Shkrimit, ku apostulli Pal i udhëzon besimtarët të këndojnë “psalme, himne dhe këngë frymërore” (Kolosianëve 3:16; Efesianëve 5:19). Ai nuk po flet për tre lloje të ndryshme këngësh siç mendohet shpesh në mënyrë moderne (psalme = këngë nga Bibla, himne = këngë të shkruara nga njerëz, këngë frymërore = ndjenja personale ose spontane). Në vend të kësaj, ai po përdor tre terma që në kohën e tij i referoheshin psalmeve biblike. Në Septuagintën, që është përkthimi grek i Dhiatës së Vjetër i përdorur gjerësisht nga të krishterët e parë, këta terma – psalmos (psalm), hymnos (himn) dhe ôdê pneumatikê (këngë frymërore) – janë titujt ose përshkrimet që gjenden mbi shumë nga psalmet në Librin e Psalmeve.

Që në fillimet e saj, Kisha e Hershme e ka lavdëruar Perëndinë kryesisht përmes psalmeve biblike. Historianë të hershëm si Eusebi dhe figura të rëndësishme si Tertuliani, si dhe dokumente të hershme si Didakè, dëshmojnë se këndimi i psalmeve ishte forma themelore dhe e zakonshme e adhurimit publik. Psalmet shiheshin si fjala e Perëndisë për popullin e Tij dhe si përgjigjja më e përshtatshme e njerëzve ndaj Tij.

Kishat e Reformuara, duke ndjekur këtë shembull biblik dhe historik, sidomos në traditat presbiteriane skoceze dhe holandeze, kanë praktikuar këndimin e vetëm të psalmeve në adhurimin publik, pa përfshirje të këngëve të pafrymëzuara të kompozuara nga njerëz. Për ta, Psalmet janë libri i lutjes dhe i këngës i vetë Perëndisë – të frymëzuara, të mjaftueshme dhe të përshtatshme për çdo aspekt të jetës së krishterë. Këndimi i psalmeve, pa shtesa njerëzore apo instrumente muzikore, ishte dhe mbetet një shprehje e thellë e përulësisë para Perëndisë dhe e varësisë së plotë nga Fjala e Tij në çdo pjesë të adhurimit.

—

Mospërdorimi i Instrumenteve Muzikore – Në tempullin e Dhiatës së Vjetër, instrumentet muzikore ishin pjesë përbërëse e një sistemi adhurimi simbolik, të rregulluar në detaje nga vetë Perëndia. Ato shoqëronin sakrificat, shërbesat e levitëve dhe lavdërimin e përqendruar në shenjtëroren tokësore të Jerusalemit. Megjithatë, kjo mënyrë adhurimi ishte e përkohshme dhe profetike, një hijë që paralajmëronte realitetin shpirtëror që do të vinte me Krishtin (Hebrenjve 10:1). Me ardhjen e Mesias dhe themelimin e Dhiatës së Re, sistemi ceremonial përfundoi. Instrumentet muzikore, si pjesë e këtij sistemi, nuk u përmendën më si pjesë e adhurimit të krishterë. Në fakt, Dhiata e Re nuk jep asnjë urdhërim apo shembull për përdorimin e tyre në jetën e kishës. Përkundrazi, adhurimi i krishterë thekson këndimin me zë, me zemër, dhe me mendje, adhurim që buron nga e vërteta e Shkrimit dhe që qendërzohet te Krishti (Kolosianëve 3:16; Efesianëve 5:19).

Kisha e Hershme, siç dëshmohet nga figura si Klementi i Aleksandrisë, Tertuliani dhe Eusebi, e refuzoi përdorimin e instrumenteve në adhurim, duke i konsideruar ato të papërshtatshme për një epokë të re dhe të frymës dhe shpërqendruese për fokusin shpirtëror të adhurimit. Për rreth 800 vitet e para të krishterimit, adhurimi ishte i thjeshtë, vokal dhe i përqendruar në Psalmet dhe Shkrimet. Instrumentet filluan të hyjnë në adhurim shumë më vonë, kryesisht në Kishën Katolike Romane rreth shekullit të 12-të, si pjesë e zhvillimeve kulturore dhe artistike të mesjetës.

Reformatorët protestantë, si Kalvini, i refuzuan ato, duke kërkuar që adhurimi të kthehej tek modelet e pastra të Kishës së Hershme dhe urdhëresat e Dhiatës së Re. Ai argumentoi se përdorimi i instrumenteve mund të shpërqendronte nga fokusi në Fjalën e Perëndisë dhe shprehjen e ndershme të lavdërimit. Kishat e Reformuara, veçanërisht ato në Skoci dhe Holandë, e ruajtën këtë praktikë të thjeshtë për shekuj. Për shembull, Kisha Presbiteriane e Skocisë për më shumë se 300 vjet këndoi vetëm psalme, pa përdorur instrumente. Po ashtu, Puritanët në Angli dhe kishat holandeze në kontinente qëndruan besnikë ndaj kësaj praktike.

Mos-përdorimi i instrumenteve nuk është thjesht një traditë, por një shprehje bindjeje ndaj autoritetit të Shkrimit, një respekt për thjeshtësinë e adhurimit të urdhëruar nga Perëndia, dhe një vazhdimësi e qëllimshme me Kishën e Hershme dhe me Reformatorët që kërkuan ta pastrojnë adhurimin nga çdo gjë që Perëndia nuk e ka urdhëruar.

—

Qeverisja e kishës – Kishat e reformuara nuk udhëhiqen nga një individ i vetëm, por nga një pleqësi – një grup barinjsh të thirrur dhe të zgjedhur për të ruajtur, mësuar dhe udhëhequr tufën së bashku. Ky model qeverisjeje është thellësisht biblik dhe rrënjoset në praktikën e Kishës së Hershme, ku vendimet kishtare merreshin në mënyrë kolektive nga apostujt dhe pleqtë (shih Veprat 15; 1 Timoteut 5:17; Titit 1:5).

Presbiterianizmi, forma e organizimit që pasqyron këtë model, lidh kishat ndërmjet tyre përmes presbiterive dhe sinodeve, duke siguruar unitet doktrinar dhe mbikëqyrje të ndërsjellë. Kjo strukturë ndihmon për të ruajtur kishat nga izolimi, subjektivizmi dhe abuzimi baritor, duke e forcuar trupin e Krishtit në mënyrë të përbashkët, ashtu siç ishte në fillim.

—

Adhurimi familjar – Një praktikë e çmuar dhe thelbësore në besimin e Reformuar. Reformatorë si Zhan Kalvin theksuan përgjegjësinë e shenjtë të prindërve—veçanërisht atë të baballarëve—për të udhëhequr familjet e tyre në mësimin e Shkrimit dhe në lutje të përditshme. Puritanët e zhvilluan më tej këtë bindje, duke hartuar Direktivën e Westminsterit për Adhurimin Familjar, e cila nxit leximin e përditshëm të Fjalës së Perëndisë, lutjen dhe këndimin e Psalmeve në ambientin e shtëpisë. Kjo praktikë nuk shihej si një opsion i mirë, por si një detyrë biblike dhe një themel për ndërtimin e një shtëpie të shenjtë. Ajo është e rrënjosur në teologjinë e besëlidhjes dhe në urdhërimet biblike (Ligji i Përtërirë 6:6–7; Veprat 2:46) dhe tregon bindjen se Perëndia merret jo vetëm me individë, por edhe me familje. Në këtë mënyrë, shtëpia bëhet si një kishë e vogël—një vend ku ushqehet besimi, mësohen fëmijët dhe hiri i Perëndisë kalon nga një brez te tjetri.

Praktika e “adhurimit familjar”  ishte e pranishme dhe e çmuar edhe në Kishën e Hershme. Etërit e Kishës së Hershme e konsideronin shtëpinë si një vend të shenjtë formimi shpirtëror. Klementi i Aleksandrisë i nxiste prindërit që t’i bënin shtëpitë e tyre si kisha, të mbushura me Fjalën e Perëndisë. Gjon Gojëarti u bënte thirrje baballarëve të mësonin Shkrimin dhe të udhëhiqnin familjet e tyre në lutje, duke e kthyer shtëpinë në një vend adhurimi. Tertuliani fliste për çiftet e krishtera që luteshin, agjëronin dhe këndonin psalme së bashku. 

—

Mbajtja e Mbulesave të Kokës nga Gratë në Shërbesën Publike të Kishës – Bazuar në 1 Korintasve 11:2–16, Presbiterianët e Reformuar historikisht kanë mësuar se gratë duhet të mbulojnë kokën gjatë adhurimit publik si një shenjë e dukshme e nënshtrimit ndaj rendit të krijuar nga Perëndia. Kjo praktikë nuk shihej si thjesht kulturore apo e përkohshme, por si një urdhërim i përhershëm, i rrënjosur në krijim dhe i vlefshëm për të gjithë epokat. Por fatkeqësisht sot, për shkak të ndikimit të madh të feminizmit kudo në krishtërimin perëndimor, një pjesë e kishave Presbiteriane dhe të Reformuara e kanë humbur atë dhe nuk e praktikojnë më. Thirrja për këto kisha është që ta përqafojmë përsëri këtë urdhërim dhe praktikë të dhënë nga Perëndia.

Në Kishën e Hershme, praktika e mbulimit të kokës për gratë gjatë adhurimit publik ishte e pranuar gjerësisht. Etërit e Kishës si Tertuliani dhe Gjoni Gojëarti e shihnin atë si një shenjë të modestisë, modestisë, dhe nënshtrimit ndaj rendit të krijuar nga Perëndia. Këshilli i Kartagjenës dhe shkrime të tjera të Krishtera të hershme e konfirmuan këtë praktikë si një pasqyrim të strukturës së autoritetit hyjnor—Krishti është kreu i burrit dhe burri është kreu i gruas.

—

Mbajtja e Ditës së Zotit/Shabatit të Krishterë të Dielën – Kishat e Reformuara kanë mbajtur gjithmonë një vlerësim të thellë për urdhërimin e katërt—“Mbaje mend ditën e shabatit për ta shenjtëruar”—duke e konsideruar atë jo si një pjesë të përkohshme të ligjit ceremonial të Izraelit, por si një ligj moral dhe të përjetshëm, të themeluar që në aktin krijues të Perëndisë, kur Ai pushoi dhe bekoi ditën e shtatë. Për Reformatorët, ky urdhërim nuk ishte i lidhur ekskluzivisht me Ligjin e Moisiut, por ishte i rrënjosur në rendin natyror dhe universal të vetë krijimit.

Kisha e Hershme nuk e mbante më Shabatin judaik të ditës së shtatë, por e zëvendësoi me Ditën e Zotit—të dielën—ditën e lavdishme të ringjalljes së Krishtit, e cila u bë dita e re e adhurimit për të krishterët. Etërit e Kishës, si Ignaci i Antiokisë dhe Justin Martiri, e përshkruajnë Ditën e Zotit, të dielën, si ditë të veçantë për lutje, mësim të Shkrimit, thyerje të bukës dhe adhurim, duke u shkëputur qartë nga praktikat cerimoniale të Shabatit judaik. Eusebi i Cezareas (260–339) mësonte se për të krishterët, “e shtuna ishte transferuar në të dielën.” Për Reformatorët, ligjet dhe ritet ceremoniale që kishin karakter tipologjik dhe u përkisnin rendit të përkohshëm të Dhjatës së Vjetër u përmbushën në Krishtin dhe nuk janë më të detyrueshme, por, ligji moral i urdhërimit të katërt vazhdon. Përmbajtja morale e këtij urdhërimi mbetet: një ditë në javë duhet të veçohet për pushim nga puna e zakonshme dhe për përqendrim në adhurimin publik, leximin e Shkrimit, lutje, dhe pjesëmarrje në mjetet e hirit.

Kjo bindje u thellua edhe më shumë nga Puritanët, të cilët e shihnin Ditën e Zotit, të dielën, si një dhuratë hyjnore për popullin e Perëndisë. Jo vetëm një detyrim, por një privilegj që mbart bekim të madh. Ata e shihnin “shabatin e krishterë”, si ditën kur besimtari ftohej të largohej nga punët tokësore, për t’u përqendruar plotësisht në çështjet qiellore: në adhurim të përbashkët, në predikimin e Fjalës, në lutje të përulura dhe në ushqim shpirtëror nga praninë e Perëndisë. Ata vendosën udhëzime praktike për ta mbajtur atë të shenjtë, duke shmangur punët e zakonshme dhe zbavitjet që i tërhiqnin njerëzit larg adhurimit të Perëndisë. Ata mësonin se ajo ditë duhej t’i kushtohej plotësisht Zotit. Kështu, çdo veprim që e largonte mendjen dhe zemrën nga Perëndia—qoftë punë e zakonshme apo zbavitje e pavend—ishte një shkelje e shenjtërisë së kësaj dite. Si pasojë, ata vendosën rregulla të qarta për ndalimin e aktiviteteve tregtare dhe argëtuese të dielave, duke i dhënë Ditës së Zotit një vend të veçantë në jetën personale dhe publike. Për Puritanët, mbajtja e kësaj dite nuk ishte barrë, por bekim i thellë, një dhuratë hyjnore për njeriun që e ripërtërin atë fizikisht dhe shpirtërisht. Për ta, mbajtja e Ditës së Zotit nuk ishte një rregull i ftohtë ligjor, por një ritëm jete—një ditë ku qielli prekte tokën, dhe njeriu, i ndalur nga ritmet e botës, rigjente paqen, forcën dhe gëzimin në praninë e Perëndisë.

Pse Ka Rëndësi të Bëjmë Dallimin

Në pamje të parë, dallimi mes një kalvinisti baptist dhe një të reformuari mund të duket si një ndarje e vogël, madje akademike. Por në të vërtetë, pas këtyre dallimeve qëndrojnë bindje të thella që prekin vetë zemrën e asaj që besojmë për Kishën, për fëmijët tanë dhe për mënyrën se si Perëndia ka vendosur të veprojë përmes besëlidhjeve që Ai ka bërë me njerëzit.

Teologjia reformuar, e mbështetur plotësisht në Shkrim dhe e shprehur përmes Rrëfimeve historike të Kishës, na jep një pamje të qartë dhe të harmonizuar të qëllimit shpëtues të Perëndisë, jo vetëm për të shpëtuar individë, por për të formuar një popull të vetin, një komunitet të shenjtë që përfshin breza. Prandaj, është e rëndësishme të jemi të kujdesshëm. Kur dikush që nuk e përqafon plotësisht këtë qasje – përfshirë kuptimin e kishës, të sakramenteve dhe të jetës së përbashkët të besimit – e quan veten “i reformuar”, krijohet konfuzion. Kjo mund të dobësojë mësimin, të zbejë trashëgiminë e Reformacionit dhe të humbasë thelbin e asaj që do të thotë të ecësh në këtë rrugë.

Pse Termi “Baptist i Reformuar” Nuk Është i Saktë

Edhe pse përdoret shpesh, termi “baptist i reformuar” është teknikisht kontradiktor. Pse? Sepse të jesh “i reformuar” nënkupton përqafimin e plotë të teologjisë së Reformacionit, përfshirë këtu Teologjinë e Besëlidhjes, pagëzimin e foshnjave, Parimin Rregullues të Adhurimit, këndimin e Psalmeve pa vegla muzikore, pikëpamjen e lartë të sakramenteve dhe një strukturë kishtare presbiteriane, të mbështetura këto nga Rrëfimi i Westminsterit ose Tre Format e Unitetit.

Megjithëse disa baptistë mund të përqafojnë soteriologjinë kalviniste (pesë pikat), ata ndjekin një trajektore historike dhe teologjike që është zhvilluar ndaras nga tradita e reformuar klasike. Kjo është arsyeja pse shumë studiues dhe udhëheqës të kishave të reformuara theksojnë se termi “baptist i reformuar” krijon më shumë konfuzion sesa ndihmon, sepse ai bashkon dy identitete që kanë baza të ndryshme. Nëse dikush është baptist konfesional dhe ndjek Rrëfimin baptist të Londrës 1689, një term më i saktë pë t’u përdorur do të ishte “baptist kalvinist konfesional” — duke respektuar dallimin e qartë nga pozicioni i reformuar historik.

–

Rreziku i Neo-Kalvinizmit

Vitet e fundit, një lëvizje e njohur si “neo-kalvinizëm” (kalvinizmi i ri) ka fituar shumë terren në qarqet ungjillore. Kjo lëvizje përpiqet të ndërthurë Kalvinizmin me kulturën moderne, duke përdour dhe duke bërë bashkë kalvinizmin me të qënit “cool” dhe elemente të botës si argëtimin, pragmatizmin, drejtësinë sociale, marksizmin, e të tjera. 

Në këtë lëvizje, shumë vetë mendojnë se janë “të reformuar” vetëm sepse besojnë se Perëndia është sovran në shpëtim, ndërkohë që pjesa tjetër e jetës së tyre — mënyra si e kuptojnë Kishën, adhurimin, pagëzimin, dishepullimin, të Dielën, madje edhe predikimin — është krejt ndryshe nga ajo që mban tradita reformuar. Kjo është një nga rreziqet më të rafinuara sot: të dukesh teologjikisht “i thellë”, por pa themel të qëndrueshëm në Shkrim dhe në historinë e Kishës. Kjo lëvizje është shumë më e rrezikshme se arminianizmi dhe cdo ideologji dhe lëvizje tjetër që është futur në kishë. Shiko më shumë artikullin: Karakteristikat e Neo-Kalvinizmit – Pse duhet shmagur!

Një Ftesë për të Shkuar Më Thellë

📜 Nëse je një baptist kalvinist, do të thotë se ti e vlerëson thellësisht sovranitetin e Perëndisë dhe hirin e Tij të mrekullueshëm në shpëtim. Kjo është e mirë por pse të ndalesh aty? Unë të ftoj që të mos ndalesh këtu, por të ecësh më tej, më thellë, më lart.

Besimi i Reformuar, siç shprehet në mënyrë të veçantë në traditën historike Presbiteriane, nuk është një largim nga ajo që ti tashmë e vlerëson. Përkundrazi, është lulëzimi i plotë i saj. Imagjino ta shohësh jo vetëm shpëtimin e individëve, por edhe veprimin e Perëndisë me familje, kisha e kombe, përmes besëlidhjeve të Tij. Imagjino që fëmijët e tu të mos shihen si të jashtëm të besëlidhjes, por si pjesëtarë të premtimeve të Perëndisë (Veprat 2:39). Imagjino vazhdimësinë e mëshirës së Perëndisë, që nga Abrahami e deri tek Krishti, dhe më pas në jetën e kishës sot – një histori hiri që nuk ndërpritet, por zgjerohet.

Në traditën Reformuar, Sakramentet nuk janë vetëm përkujtime, por mjete të hirit – kanale të vërteta përmes të cilave Perëndia na forcon. Qeverisja kishtare nuk është çështje praktike, por një urdhërim apostolik, për mbrojtjen dhe ndërtimin e trupit të Krishtit. Adhurim jo i ndërtuar sipas krijimtarisë njerëzore, por i rregulluar nga vetë Fjala e Perëndisë. Adhurim i sinqertë, i qendërzuar te Krishti dhe i papërlyer nga shpikjet e njerëzve. Adhurim që i sjell lavdi vetëm Perëndisë dhe gëzim shpirtit.

Eja dhe shijo një thellësi më të madhe në unitetin e Shkrimit, në adhurimin historik të popullit të Perëndisë dhe në ritmin e hirit që kalon brez pas brezi. Nuk do të gjesh risi, por vazhdimësi; jo barrë, por bekim; jo mësime njerëzore, por shtigjet e lashta të Fjalës.

—

🔥 Nëse ti je ungjillor arminian, jam i bindur se ti e çmon Biblën, dëshiron të ecësh në të vërtetën dhe kërkon të bësh vullnetin e Perëndisë. Por të lutem, a do të konsideroje nëse themeli mbi të cilin qëndron besimi yt është aq i fortë, aq ngushëllues, dhe aq lavdërues ndaj Perëndisë sa mund të jetë?

Arminianizmi—sado i sinqertë në qëllim—vendos shkakun vendimtar të shpëtimit në vullnetin e njeriut. Por Shkrimet na thonë: “nuk është nga ai që do, as nga ai që vrapon, por nga Perëndia që tregon mëshirë” (Romakëve 9:16). Besimi i Reformuar nuk e mohon përgjegjësinë njerëzore—ai madhëron sovranitetin e Perëndisë. Ai shpall një Shpëtimtar që nuk e bën shpëtimin vetëm të mundshëm, por që në mënyrë të sigurt shpëton popullin e Tij me hir të pakundërshtueshëm.

Ai të tregon se shpëtimi yt nuk varet nga forca e vullnetit tënd, por nga dashuria e pathyeshme e Atit, nga vepra e përfunduar e Birit dhe nga fuqia sovrane e Frymës së Shenjtë. Të fton në një teologji që nuk sjell ankth, por siguri; jo lodhje, por pushim në mjaftueshmërinë e hirit hyjnor. Të zbulon një Perëndi që të zgjodhi përpara se ti ta zgjidhje Atë (Efes. 1:4–5), një Krisht që vdiq jo thjesht për të mundësuar shpëtimin, por për ta siguruar atë për popullin e Tij (Gjoni 10:11), dhe një Frymë që do ta përfundojë veprën që nisi (Fil. 1:6).

Besimi Reformuar nuk të largon nga Krishti – përkundrazi, të jep një pamje më të qartë të Tij.

Kjo nuk është një sistem i ftohtë teologjik—është një zjarr i ngrohtë për shpirtin. Ai i ofron mëkatarit të lodhur një siguri të patundur: se Perëndia që filloi një vepër të mirë tek ti, do ta përmbushë me siguri. Ai e lavdëron Krishtin, jo si një Shpëtimtar potencial, por si një Shpëtimtar fitimtar që siguron gjithçka për të vetët—nga zgjedhja deri në lavdi.

Kjo nuk është doktrinë e ftohtë – është siguri e ngrohtë. Nuk është teori – është ngushëllim shpirtëror. Nuk të largon nga Krishti – të vendos në gjunjë përpara Tij, i përulur dhe i mahnitur nga një hir që është me të vërtetë sovran dhe me të vërtetë i mjaftueshëm.

Eja dhe zbulo një ungjill më të madh nga sa ke imagjinuar. Eja në rrjedhën historike dhe të bukur të besimit të Reformuar.

Eja dhe shiko pasurinë, thellësinë dhe ngushëllimin e besimit të Reformuar. Nuk është diçka e re—është besimi i Reformatorëve, i Puritanëve, i apostujve dhe vetë i Krishtit. Lëre zemrën të pushojë në një ungjill ku shpëtimi është i tëri nga hiri, i tëri nga Perëndia, dhe i tëri për lavdinë e Tij.

Eja tek burimet e malit të hirit sovran—dhe pi thellë.